_भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर काही वर्षानंतर म्हणजे सन १९५६ला प्रेस कमिशनने भारतातील पत्रकारितेचे नैतिकता आणि वृत्तपत्र स्वातंत्र्याचे संरक्षण करण्यासाठी एक समिती स्थापन केली. सर्वप्रथम हिकीचे बेंगॉल गॅझेट हे साप्ताहिक इंग्रजी वृत्तपत्र कोलकात्यात सन १७८० साली सुरू झाले. त्यांंनीच भारतात पत्रकारितेची मुहूर्तमेढ रोवली. मराठीत बाळशास्त्री जांभेकर यांनी दि.२१ जून १८३२मध्ये दर्पण हे वृत्तपत्र सुरू केले. याच काळात हिंदी व अन्य भारतीय भाषांमध्ये अनेक वृत्तपत्रे सुरू झाली. भारतातील स्वतंत्र आणि जबाबदार पत्रकारितेचे प्रतीक म्हणून दरवर्षी १६ नोव्हेंबर रोजी राष्ट्रीय पत्रकार दिन साजरा केला जातो. याच दिवशी प्रेस काऊन्सिल ऑफ इंडिया- पीसीआईने काम करण्यास सुरुवात केली. मह्त्वपूर्ण माहितीचा श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजींचा संकलित लेख प्रस्तुत…. संपादक._
आजचा राष्ट्रीय पत्रकार दिन १६ नोव्हेंबर हा भारतातील स्वतंत्र आणि जबाबदार प्रेसचे प्रतीक आहे. हाच तो दिवस होता ज्या दिवशी प्रेस कौन्सिल ऑफ इंडियाने नैतिक वॉचडॉग म्हणून काम करायला सुरुवात केली होती, की या सशक्त माध्यमाकडून प्रेसने केवळ उच्च दर्जाचीच अपेक्षा ठेवली नाही तर ती कोणत्याही बाह्य घटकांच्या प्रभावाने किंवा धमक्यांमुळे अडकली नाही. . जरी जगभरात अनेक प्रेस किंवा मीडिया कौन्सिल आहेत, तरीही प्रेस कौन्सिल ऑफ इंडिया ही एक अद्वितीय संस्था आहे- कारण स्वातंत्र्याचे रक्षण करण्याच्या कर्तव्यात राज्याच्या साधनांवरही अधिकार वापरणारी ही एकमेव संस्था आहे. सन १९५६मध्ये प्रेस कौन्सिलच्या स्थापनेची शिफारस करून पहिल्या प्रेस कमिशनने असा निष्कर्ष काढला होता, की पत्रकारितेत व्यावसायिक नैतिकता टिकवून ठेवण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे कायदेशीर अधिकार असलेली संस्था अस्तित्वात आणणे, मुख्यतः उद्योगाशी संबंधित लोक ज्यांचे कर्तव्य मध्यस्थी करणे असेल. यासाठी प्रेस कौन्सिल ऑफ इंडियाची स्थापना करण्यात आली आणि दि.१६ नोव्हेंबर १९६६पासून विकसित झालेल्या संस्थेने हे उद्दिष्ट नाकारले नाही. म्हणून १६ नोव्हेंबर हा दिवस देशातील जबाबदार आणि मुक्त पत्रकारिता दर्शवतो. जे लोक त्याची कदर करतात, त्या सर्वांनी हा दिवस साजरा केला. कार्यक्रमाच्या पार्श्वभूमीवर पत्रकारितेतील उत्कृष्टतेसाठी राष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान आणि स्मरणिकेचे प्रकाशन करण्यात आले.
भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर काही वर्षानंतर म्हणजे १९५६ला प्रेस कमिशनने भारतातील पत्रकारितेचे नैतिकता आणि वृत्तपत्र स्वातंत्र्याचे संरक्षण करण्यासाठी एक समिती स्थापन केली. या समितीतुनच पुढे यांनी दहा वर्षांनंतर प्रेस काऊन्सिलची स्थापना केली. प्रेस काऊन्सिल ऑफ इंडिया ही संस्था विश्वासार्हता राखण्यासाठी सर्व पत्रकारितेच्या क्रियाकलापांवर अत्यंत लक्ष ठेवते. देशातील सुदृढ लोकशाही राखण्यासाठी प्रेस काऊन्सिल ऑफ इंडियाची सतत महत्त्वाची भूमिका बजावत असते. सोबतच ही संस्था भारतातील प्रेसवर कोणत्याही बाह्य बाबींचा प्रभाव पडणार नाही याचीही खात्री करुन काळजी घेत असते. भारतीय लोकशाहीमध्ये पत्रकारितेला महत्वाचे स्थान राहिले आहे
राष्ट्रीय पत्रकार दिनाचा इतिहास- प्रथम प्रेस कमिशन १९५६ ने भारतातील पत्रकारितेचे नैतिकता आणि वृत्तपत्र स्वातंत्र्याचे संरक्षण करण्यासाठी एक समिती स्थापन केली. यांनी दहा वर्षांनंतर प्रेस काऊन्सिलची स्थापना केली. प्रेस काऊन्सिल ऑफ इंडिया विश्वासार्हता राखण्यासाठी सर्व पत्रकारितेच्या क्रियाकलापांवर लक्ष ठेवते. देशातील सुदृढ लोकशाही राखण्यासाठी प्रेस काऊन्सिल ऑफ इंडियाची महत्त्वाची भूमिका आहे. हे भारतातील प्रेसवर कोणत्याही बाह्य बाबींचा प्रभाव पडणार नाही याचीही खात्री करते.प्रेस काऊन्सिल ऑफ इंडिया ही एक वैधानिक संस्था आहे, ज्याला प्रिंट मीडियाच्या ऑपरेशनवर देखरेख ठेवण्याचा अधिकार आहे. प्रेस काऊन्सिल अ‍ॅक्ट १९७८ द्वारे जनादेशाद्वारे हे अधिकार मिळाले आहेत. याअंतर्गत एक स्पीकर- जे अधिवेशनानुसार, सर्वोच्च न्यायालयाचे निवृत्त न्यायाधीश आहेत आणि इतर २८ सदस्य असतात, ज्यापैकी २० प्रेसचे प्रतिनिधीत्व करतात. पाच संसदेच्या दोन सभागृहांद्वारे नामनिर्देशित केले जातात आणि तीनजण संसदेत प्रतिनिधित्व करतात. सांस्कृतिक, साहित्यिक आणि कायदा विषयातून हे निवडले जातात. ही एक वैधानिक, अर्ध-न्यायिक संस्था आहे जी देखरेखीच्या रुपात काम करते. यामाध्यमातून नैतिकतेचे उल्लंघन आणि पत्रकारिता स्वातंत्र्य उल्लंघनाच्या तक्रारींचे निराकरण केले जाते.
!! समस्त पत्रकार बांधवांना राष्ट्रीय पत्रकार दिनाच्या हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा जी !!
– संकलन व सुलेखन –
श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी.
रामनगर वॉर्ड, गडचिरोली.
फक्त व्हॉट्सॲप- 9423714883.
