(भारतीय होमगार्ड स्थापना दिन)
भारतीय होमगार्ड स्थापना दिन दरवर्षी ६ डिसेंबर रोजी साजरा केला जातो. सन १९४६ साली होमगार्ड संघटनेची स्थापना झाली, ज्याचे उद्दिष्ट देशाच्या अंतर्गत सुरक्षेत आणि आपत्ती व्यवस्थापनात महत्त्वाची भूमिका बजावणे हे होते. होमगार्ड ही एक स्वयंसेवी सुरक्षा संघटना आहे, जी नागरिकांना संरक्षण देण्यासाठी तयार करण्यात आली आहे. आपत्ती, आपत्ती निवारण, गर्दी नियंत्रण, वाहतूक व्यवस्थापन आणि आपत्कालीन परिस्थितीत होमगार्ड महत्त्वपूर्ण सेवा देतात. पोलीस आणि प्रशासनाला सहकार्य करताना ते समाजाच्या सुरक्षेसाठी निःस्वार्थपणे कार्य करतात. श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजींचा सदर ज्ञानवर्धक लेख आपल्या सेवेत सविनय सादर…
या दिवशी होमगार्ड सदस्यांच्या समर्पणाचे कौतुक केले जाते. त्यांच्या योगदानाला मान्यता देण्यासाठी विविध कार्यक्रम आणि परेड आयोजित केल्या जातात. भारतीय होमगार्ड स्थापना दिन आपल्याला देशाच्या सुरक्षेसाठी त्यांच्या कार्याची जाणीव करून देतो आणि त्यांच्या कर्तव्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्याची संधी प्रदान करतो. हा दिवस त्यांच्या धैर्य आणि निष्ठेचा सन्मान करण्याचा आहे. इतिहासाच्या पानात ६ डिसेंबर म्हणूनच होमगार्ड स्थापना दिन महत्त्वाचा आहे. देशाच्या आणि जगाच्या इतिहासात ही तारीख अनेक महत्त्वाच्या कारणांमुळे नोंदली जाते. भारतातील होमगार्डचे नाव सर्वांनाच परिचित आहे, परंतु ही संस्था कधी आणि का स्थापन झाली हे अनेकांना माहीत नाही? वास्तविक, सन १९४६मध्ये बॉम्बे प्रांतात होमगार्ड युनिटची स्थापना झाली. लष्कर, नौदल, हवाई दल आणि इतर सुरक्षा यंत्रणांना कोणत्याही अप्रिय परिस्थितीत नागरिकांना सुरक्षा प्रदान करण्यासाठी मदत करणे हा त्याचा उद्देश होता. परंतु सन १९६२च्या चीन युद्धादरम्यान पोलिसांना पुन्हा एकदा मदतनीसांची गरज भासू लागली आणि दि.६ डिसेंबर १९६२ रोजी होमगार्ड संघटनेची पुनर्रचना करण्यात आली.तेव्हापासून होमगार्ड विभाग दरवर्षी या तारखेला स्थापना दिवस साजरा करतो.
होम गार्ड ऑफ इंडिया हे एक स्वयंसेवक दल आहे ज्याला भारतीय पोलीस सेवेचे- आईपीएस सहाय्यक म्हणून काम दिले जाते. होमगार्ड्स संघटनेची पुनर्रचना सन १९६६मध्ये चीन-भारतीय युद्धानंतर पीपल्स रिपब्लिक ऑफ चायना सह भारतात झाली, जरी ती काही ठिकाणी वैयक्तिकरित्या लहान तुकड्यांमध्ये अस्तित्वात होती. व्यावसायिक, महाविद्यालयीन विद्यार्थी, कृषी आणि औद्योगिक कामगार परंतु केवळ सरकारला इत्यादी नागरी समाजातील विविध विभागांमधून होमगार्ड्सची भरती केली जाते जे समाजाच्या भल्यासाठी आपला मोकळा वेळ देतात. १८-५० वयोगटातील भारतातील सर्व नागरिक पात्र आहेत. होमगार्ड्समधील सदस्यत्वाचा सामान्य कालावधी तीन ते पाच वर्षांचा असतो. होमगार्ड्स द्वारे पार पाडायची कार्ये सूचीबद्ध आहेत- १) पोलिसांसाठी सहाय्यक म्हणून काम करणे आणि सामान्यतः अंतर्गत सुरक्षा राखण्यात मदत करणे. २) कोणत्याही प्रकारच्या आपत्कालीन परिस्थितीत समुदायाला मदत करणे- जसे की हवाई हल्ल्याची खबरदारी किंवा कोणत्याही नैसर्गिक आपत्तीवर.
देशाच्या संरक्षणाशी प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे जोडलेल्या विशेष कार्यांसाठी आपत्कालीन दल म्हणून कार्य करणे. ३) मोटार वाहतूक, अभियांत्रिकी गट, अग्निशमन दल, नर्सिंग आणि प्रथमोपचार, वीज पुरवठ्याचे संचालन, पाणी आस्थापना आणि दळणवळण यंत्रणा इत्यादी अत्यावश्यक सेवा प्रदान करण्यासाठी कार्यात्मक युनिट्स राखण्यासाठी. ४) १८ बटालियनची बॉर्डर विंग बॉर्डर सिक्युरिटी फोर्स- बीएसएफला आंतरराष्ट्रीय सीमेवर- किनारी भागात घुसखोरी रोखण्यासाठी, व्हीए/ व्हीपीएस आणि दळणवळणाच्या ओळी आणि बाह्य आक्रमणाच्या वेळी असुरक्षित भागात सहाय्य करते. १८ बटालियन खालीलप्रमाणे तैनात आहेत- आसाम-एक बीएन, गुजरात- चार बीएनएस, मेघालय-एक बीएन, पंजाब- सहा बीएनएस, राजस्थान (चार बीएन, त्रिपुरा- एक बीएन, आणि पश्चिम बंगाल- एक बीएन. ५) सागरी तुकड्या भारतीय तटरक्षक दल- आईसीजी सहाय्यक म्हणून काम करतात. फायर विंग भारतीय अग्निशमन सेवेला मदत करते.
सामर्थ्य आणि संघटना: देशात होमगार्डची एकूण संख्या ५७३,७९३ आहे ज्याच्या तुलनेत सध्या २५ राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये ४८६, ४०१ होमगार्ड्सची संख्या वाढली आहे. हे केरळमध्ये अस्तित्वात नाही, कारण त्यांची कर्तव्ये इतर संस्थांद्वारे पार पाडली जातात. प्रशिक्षण: नागरी संरक्षण आणि गृहरक्षक दलाच्या जवानांना प्रशिक्षण देण्यासाठी विविध राज्यांमध्ये केंद्रीय नागरी संरक्षण प्रशिक्षण केंद्रे स्थापन करण्यात आली आहेत. प्रशिक्षणात वैयक्तिक तसेच सांघिक प्रशिक्षण असते. स्वातंत्र्यानंतर नागरी संरक्षण प्रशिक्षणाचे कार्य सन १९६२नंतरच पुनरुज्जीवित झाले. उपकरणे- होमगार्डला ७.६२ मिमी सेल्फ-लोडिंग रायफल्स- ब्रिटिश एलवन-एवनची भारतीय आवृत्ती, स्टेन गन आणि ब्रेन गन यांसारखी जुनी शस्त्रे वापरण्यासाठी सुसज्ज आणि प्रशिक्षित केले जाते, जे भारतीय आयुध निर्माणीद्वारे स्वदेशी बनवले जातात.
|| भारतीय होमगार्ड दिनाच्या सर्वांना हार्दिक हार्दिक शुभेच्छा जी ||
✒️संकलन व सुलेखन:-श्री कृष्णकुमार आनंदी-गोविंदा निकोडे गुरूजी.रामनगर वॉर्ड, गडचिरोली.फक्त व्हॉट्सॲप- 9423714883
